- Volgens economen zullen de internationale sancties goedopgeleide Russische burgers dwingen het land te verlaten.
- Dat doen ze al jaren, en deze mogelijke nieuwe exodus gaat de Russische economie nog verder beschadigen.
- Oleg Itskhoki, een econoom van de University of California, denkt dat Rusland hetzelfde lot beschoren is als Iran, een land waarvan de economie ook gebukt gaat onder zware sancties.
- Lees ook: Inperken persvrijheid door Kremlin jaagt nieuwsdiensten uit Rusland – Ook uitgever Derk Sauer wil zijn redactie naar Nederland halen
Het is niet de vraag óf mensen Rusland gaan verlaten, stelt hoogleraar economie Oleg Itskhoki van de University of California tegenover Insider, maar wanneer en hoe.
“Op dit moment zoeken grote aantallen Russische burgers een manier om het land te ontvluchten. Maar uitreizen is moeilijk door de sancties die tegen Rusland zijn ingesteld”, vertelt Itskhoki. De ambassades zijn dicht en het luchtruim is gesloten voor vliegverkeer.
“Dus eigenlijk is het zo dat minder mensen het land kunnen verlaten, op een tijd waar veel burgers meer dan ooit weg willen”, voegt Itskhoki toe. “Dit betreft vooral hoogopgeleide Russen uit de middenklasse.”
Naar aanleiding van de Russische invasie van Oekraïne stelde de internationale gemeenschap een golf aan sancties in die Rusland heeft geïsoleerd op het wereldtoneel en het land afknijpt van het financiële stelsel.
Buitenlandse overheden zorgden ervoor dat veel Russische burgers ook fysiek geïsoleerd werden: minstens 33 vliegtuigmaatschappijen hebben hun vluchten naar Rusland geschrapt en de meeste Europese landen hebben het luchtruim voor Russische vliegtuigen gesloten.
Volgens de Britse krant The Telegraph ontvluchtten alleen al de afgelopen week duizenden Russen het land. De meeste die dat deden, konden dat ook betalen, zoals de hoogopgeleide stedelijke middenklasse.
Maar Russische autoriteiten verbieden het burgers om met meer dan tienduizend dollar het land te verlaten: een poging om hen - en hun geld - binnen de grenzen te houden.
'Braindrain' al jaren een Russisch probleem
De zogenoemde 'braindrain' plaagt Rusland al jaren. Grote aantallen hoogopgeleide burgers verruilen het land voor Zuidoost-Azië, Europa en de Verenigde Staten. Volgens denktank Atlantic Council verlieten sinds het aantreden van Vladimir Poetin, aan het begin van deze eeuw, al meer dan 2 miljoen mensen Rusland.
Economen vertellen Insider dat de Russische invasie van Oekraïne - en de daaropvolgende sancties - de braindrain alleen maar erger maken. Samen met de isolatie van Rusland, vrezen de economen dat de vooruitgang die geboekt is in de afgelopen decennia dramatisch wordt teruggedraaid.
"Op de lange termijn wordt de braindrain het grootste probleem in Rusland" als het gaat om de economische toekomst van het land, denkt Nikolai Roussanov. Hij is hoogleraar economie aan de University van Pennsylvania.
Buitenlandse bedrijven verlaten Rusland - jonge, rijke burgers zullen hen volgen
Het is nog te vroeg om de gevolgen van de sancties op de Russische braindrain te zien, denkt Roussanov. Maar hij denkt dat het onvermijdelijk is dat de exodus, die enkele jaren geleden al begon, versnelt.
"De afgelopen tien jaar zag Rusland dat mensen druppelsgewijs het land verlieten", vertelt Roussanov. Hij denkt dat dit binnenkort verandert in een stroom aan burgers die vluchten omdat de sancties "het vertrek versnellen". Zeker als "buitenlandse universiteiten hun banden met Russische universiteiten verbreken. Maar we gaan het ook zien in de financiële en technologische sector".
Roussanov en Itskhoki denken dat jonge Russen die in deze sectoren werken, hun opdrachtgevers, die zich terugtrekken over de grenzen, zullen volgen. Hun weerstand tegen de oorlog in Oekraïne speelt daar ook een grote rol in, zeggen de economen.
"Hoogopgeleide burgers leven niet graag in een dictatuur waarin censuur en andere repressieve maatregelen mensenrechten beperken", zegt Itskhoki. Vandaar dat ze dan proberen te vertrekken.
Maar hun vertrek is een gevaar voor de Russische economie, benadrukt Roussanov. Want de braindrain "zal uiteraard negatieve gevolgen hebben op de arbeidsbevolking, die door innovatie de economie laat groeien", voegt hij toe. "Ook de consumptie neemt af, want juist die burgers die vertrekken hebben veel inkomen te besteden. Met hen verdwijnt ook een belangrijke steun voor de economie."
Isolatie en braindrain zullen Rusland onherkenbaar veranderen
Itskhoki denkt dat de braindrain niet het meest prangende probleem is voor Rusland. Maar het is wel een "catastrofe die op meer dan één manier het land zal treffen". Volgens Itskhoki is de klap voor de Russische economie, die er volgens hem al slechter voorstaat dan 20 jaar geleden, daar slechts één voorbeeld van.
"In de afgelopen twaalf jaar beleefde de Russische economie gemiddeld een groei van nul procent", vertelt Itskhoki. "En de mogelijkheden voor jonge mensen namen met het jaar af. Zij werden disproportioneel getroffen en zijn slechter af dan hun leeftijdgenoten van 10 of 20 jaar geleden."
Volgens Itskhoki is de aard van de Russische invasie van een Europees en democratisch buurland de reden dat de internationale sancties zo fors zijn. Dit positioneert Rusland voor "een economische, politieke, academische en culturele isolatie die zijn weerga niet kent", zegt hij.
De econoom voegt toe dat Rusland in de nabije toekomst meer zal gaan lijken op Iran. Dat land gaat zwaar gebukt onder sancties, onder andere vanwege zijn nucleaire ambities.
Al deze sancties en de verdere isolatie van Rusland "gaat gewone Russen veel geld kosten en veel pijn doen", zegt Itskhoki. "Deze internationale isolatie kan decennia duren."